Nie sumbur, tylko wielka muzyka

11 listopada 2011
Dorota Szwarcman

Wielka muzyka, ale zdecydowanie niełatwa. Nie mogła się podobać Stalinowi, nie dziwię się temu wcale. Nawet dla części publiczności na poznańskiej premierze była za trudna – niefortunne połączenie pierwszych dwóch aktów, trwające niemal dwie godziny, okazało się zbyt męczące dla całkiem dużej grupy, która wyszła z sali przed przerwą, a i tak były wolne miejsca. Po przerwie wolnych miejsc było jeszcze więcej. Przykre.

Co do spektaklu. Przede wszystkim jestem zachwycona tym, co zrobił z orkiestrą Gabriel Chmura – a pamiętam, jak narzekał na początku prób. Droga przez mękę jednak się opłacała i muzycy sami w końcu dostrzegli geniusz tego dzieła. Grali imponująco. Soliści: główne dwie role w wykonaniu Rosjan – to dobrze, tylko chciałoby się precyzyjniejszych głosów, to nie Verdi, że i tak można się domyślić, o jakie nuty chodzi, tu chciałoby się mieć wszystko dokładnie. Bardzo smacznych parę ról pobocznych, ze świetnym, rodzajowym Aleksandrem Teligą jako teściem Katarzyny i Sylwią Złotkowską jako Sonietką.

Inscenizacja – całkiem tradycyjna, trochę toporna, z dziwnym zagmatwaniem piwnica-kantorek-sejf, z pojawiającym się w pierwszych aktach nad sceną wyświetlonym napisem Rzeźnia (po rosyjsku), a w przerwach na zmiany dekoracji – na parawanach zasłaniających scenę – skanem słynnego tekstu Sumbur wmiesto muzyki (znanego nam jako Chaos zamiast muzyki), którym Szostakowiczowi zamknięto twarz po wyrażeniu dezaprobaty przez Generalissimusa.

Zwykle nie pamięta się o tym, ale Szostakowicz napisał Lady Macbeth, gdy miał zaledwie 26 lat! A to była już jego druga opera; pierwszą, Nosa według Gogola (genialniejszą jeszcze chyba – kto to wystawi?), stworzył w wieku lat 22. Ale cóż, I Symfonię napisał jako dziewiętnastolatek, a już był w niej całkowicie ukształtowany.

Pisząc Lady Macbeth, ogarnięty był namiętnością do swojej żony Niny Warzar i włożył swoje uczucia w postać Katarzyny, po której stronie – jak on – zdecydowanie stajemy. Mimo iż popełniła (jedno – współpopełniła) dwa morderstwa, a na koniec ginie popełniając trzecie, uważamy jej czyny za absolutnie usprawiedliwione, a otaczających ją mężczyzn odbieramy, co do jednego (łącznie z głównym amantem), jako postacie wyjątkowo żałosne. Podkreślone jest to muzyką zjadliwą, zgryźliwą, satyryczną. Nawet gdy w ostatnim akcie, na katordze, wszelkie żarty się kończą, groteskowa poleczka powraca, gdy Siergiej flirtuje z Sonietką. Ale namiętność w końcu zwycięża – mimo iż Katarzyna ginie.

Jeśli nawet wystawienie nie jest jakieś wstrząsająco znakomite, i tak warto na ten spektakl się udać. Tym bardziej, że będzie grane jeszcze tylko parę razy – przyszły rok w poznańskim Teatrze Wielkim będzie Rokiem Mężczyzn (teraz mamy Rok Kobiet), więc baby schodzą z afisza.