Trzech Beethovenów i Dussek

25 sierpnia 2014
Dorota Szwarcman

Trzech, bo trudno zrozumieć, że wszystkie te trzy utwory, które usłyszeliśmy na dzisiejszym koncercie (poza koncertem Dusska), napisał jeden człowiek.

Beethoven miewał momenty jakiegoś zaćmienia inwencji i od czasu do czasu tworzył dzieła prymitywne, bez składu i ładu. Np. kantata Cisza morska i szczęśliwa podróż, Msza C-dur, Zwycięstwo Wellingtona w bitwie pod Vittorią (to przynajmniej jest śmieszne, bo strzelają)… Rzadko się je zatem grywa. Przyznam się bez bicia, że uwerturę Namensfeier op. 115 usłyszałam dziś po raz pierwszy i nie dziwię się, że się jej nie grywa, choć Concerto Köln pod batutą Michaela Güttlera starało się, jak mogło, żeby przydać utworkowi odrobinę wdzięku.

Idea umieszczenia go w programie była jednak zrozumiała: chodziło o to, że dedykowany jest ks. Antoniemu Radziwiłłowi, temu samemu, który w swoim pałacyku myśliwskim w Antoninie dwukrotnie gościł młodego Chopina. To jedyne usprawiedliwienie. No, może jest i drugie: obecność w programie postaci Jana Ladislava Dusska, czeskiego wirtuoza pianistyki i kompozytora, człowieka o bardzo barwnym życiorysie, który nawiał z dworu Radziwiłłów w Nieświeżu (gdzie był przez rok nadwornym muzykiem) z żoną Hieronima Radziwiłła (brata pana domu), księżniczką Sophią von Thurn und Taxis. A większość dzieci uczących się „na pianinie” zna to nazwisko z poczciwych sonatinek… Jego Koncert fortepianowy g-moll to utwór może nie najwyższych lotów, ale miły w słuchaniu (zwłaszcza gdy wykonuje go ktoś z taką klasą jak Andreas Staier), zwłaszcza zabawny finał. To dzieło na wskroś klasyczne, ale już zapowiadające styl brillant.

Zagrana w drugiej części IV Symfonia Beethovena (jedna z moich ulubionych, bo ja lubię nietypowo Drugą, Czwartą i Ósmą) jest też poniekąd związana z obecnymi ziemiami polskimi, ponieważ została częściowo napisana w Głogówku (wówczas Oberglogau), w tym samym zamku von Oppersdorfów, który dziś stoi w częściowej ruinie, ale ponoć coś mają z tą ruiną zrobić. Niezależnie od tego, to jest tak świetnie napisany utwór, z takim wdziękiem, że aż nie sposób uwierzyć, że ten sam autor za pewien czas napisze wyżej wymienioną uwerturę… A szczególną przyjemność można mieć słuchając jej w wykonaniu takim jak Concerto Köln, gdy wszystkie brzmienia i proporcje są na swoim miejscu (urzekło mnie zwłaszcza brzmienie klarnetu w II części); może finał był odrobinę za szybki, bo biedny fagocista w swojej słynnej solówce nie wyrabiał się na zakrętach, ale pojedyncze mankamenty nie przykrywały tej przyjemności. Muzycy byli zaskoczeni aplauzem, Güttler tłumaczył się, że niczego nie przygotowali na bis, i stanęło na powtórzonym fragmencie finału.

Ale zupełnie inną jeszcze jakością był bis Andreasa Staiera, który można oddać za cały koncert Dusska: Bagatela Es-dur op. 126 nr 3. To przejście w inny wymiar, kontemplacja, zatrzymanie czasu – i tak właśnie Staier ją zagrał. I to jest ten trzeci Beethoven.