Carlo dyryguje Carlem

14 stycznia 2013
Dorota Szwarcman

Nie dość, że na początek Roku Verdiowskiego w Operze Narodowej wystawiono moją ulubioną operę tego kompozytora, to jeszcze stroną muzyczną zajął się dyrygent, który naprawdę wie, na czym polega Verdi i w ogóle na czym polega opera. Szkoda, że Carlo Montanaro częściej nie pracuje z naszą orkiestrą.

Don Carlo (tak się ten tytuł pisze na całym świecie, u nas zwykle chodził jako Don Carlos) jest jedną z ostatnich oper Verdiego. Całkowicie wyzbył się już wówczas tendencji do kiczowatości i do katarynkowych umpapa-umpapa. To jest wielka, szlachetna muzyka od pierwszej do ostatniej nuty. Są miejsca, w których po prostu ciarki powinny chodzić po krzyżu. Nie zawsze się to udaje, ale nawet jeśli tym razem nie chodziły zbyt często, to i tak spektakl robił wrażenie.

Decker umie zbudować sugestywną wizję sceniczną. Klaustrofobiczne, gigantyczne dekoracje, stanowiące półkolistą marmurową (sztuczną, ma się rozumieć) ścianę z nazwiskami królów, są nawiązaniem do Panteonu Królów w El Escorial, hiszpańskiej królewskiej siedzibie. Oczywiście to tylko nawiązanie, bo ten Panteon wygląda zupełnie inaczej, ale jest ono czytelne. I usprawiedliwione, ponieważ często jest mowa o marmurowych grobowcach, a o własnym grobie w Escorialu śpiewa sam król Filip II w swojej słynnej arii. Panteon sceniczny ma też zupełnie inny koloryt: jest szary, całość kolorystyki jest zresztą konsekwentnie szaro-czarno-biała (z wyjątkiem jednego momentu, kiedy damy towarzyszące księżniczce Eboli trzymają czerwone kwiaty). Wnętrze to także się zmienia: bywa, że pęka, czasem z góry zjeżdża gigantyczny krucyfiks (widać same nogi), czasem pojedyncze okienka się otwierają, np. gdy ktoś oddaje śmiertelny strzał do markiza Posy. Jeden jest wyjątek: gdy Carlo idzie na spotkanie z Elżbietą (w rzeczywistości – z Eboli), na scenę zjeżdża rozgwieżdżone niebo, ale także w marmurowych ramach.

Są w reżyserii pęknięcia, np. Decker najwyraźniej nie miał pomysłu, co zrobić z autodafé. Delikwentów to się ubiera, to rozbiera, to zakłada im czapki, to zdejmuje, a ognia w ogóle nie ma. Dziwne jest też bezpośrednie połączenie dwóch ostatnich aktów. Nawiasem mówiąc, ja w ogóle wolę pierwotną wersję francuską, bo pierwszy akt w Fontainebleau, czyli spotkanie i miłość od pierwszego wejrzenia Carlosa i Elżbiety to bardzo dobre nawiązanie akcji. A gdy jest dobry główny duet (jak w zeszłym roku w Monachium trafiłam na komplecik Anja Harteros – Jonas Kaufmann), to sprawia to wielką satysfakcję.

No, ale tu aż tak idealnie nie było. Znakomita była Elżbieta, czyli Nataliya Kovalova ze Lwowa, swego czasu związana i z Polską, a dziś ceniona już na różnych scenach – i słusznie. Klasę dla siebie stanowił też Rafał Siwek jako król Filip. Piękna barwa, wielka kultura śpiewania, dobra postawa sceniczna. Jego koronna aria wypadła wspaniale, niestety następująca po niej scena z Wielkim Inkwizytorem nie wypadła całkiem tak, jak powinna: Radosław Żukowski oczywiście zaśpiewał wszystko porządnie, ale nie przerażał. A ta postać ma przerażać.

Nie bardzo mi się podobał tytułowy bohater – chilijski tenor Giancarlo Monsalve. Miał jakiś zduszony, histeryczny głos i trochę za bardzo rzucał się po scenie. Nie byłam też zachwycona dawno niewidzianą na polskich scenach Agnieszką Zwierko w roli Eboli. Rozumiem, że było to w jakiś sposób stylowe-belcantowe, ale ja tej maniery, tego „głosu z brzucha”, jakby wysilonego przy tym, jakoś nie lubię. Wolę śpiewanie prostsze, jak w przypadku Kovalovej, gdzie w ogóle żadnego wysiłku się nie odczuwało. To zresztą był jedyny głos, który w każdym miejscu sceny wypadał dobrze, bo nawet Siwek na początku, śpiewając z tyłu sceny, był kiepsko słyszalny. Za cichy był też chór początkowy, śpiewający za ścianą, a także Głos z Nieba (Katarzyna Trylnik), ale ponoć takiej głośności życzył sobie Montanaro.

Ogólnie jednak przedstawienie sprawiało satysfakcję i wychodziło się bez niesmaku. To jak już jestem przy temacie wychodzenia z niesmakiem: ponoć Treliński w Brukseli robi Manon Lescaut zupełnie na nowo, na życzenie dyrekcji, która załatwiła mu nowego dramaturga. To może przedstawieniu zrobić tylko dobrze. Może i tę wersję by pokazał w Warszawie? Tamtejsza premiera – 24 stycznia.