Napięcie wreszcie wzrosło

13 września 2012
Dorota Szwarcman

Tak, to był pierwszy koncert na tym festiwalu, który mnie absolutnie wciągnął od początku do końca. Nie jestem zaskoczona, bo utwory Agaty Zubel zwykle są wciągające; zaskoczona jestem jej fantastycznym rozwojem – z czterech wykonanych dziś przez Klangforum Wien utworów znałam jak dotąd tylko jeden, o którym tu bardzo krótko wspomniałam, trzy pozostałe miały polską premierę, w tym jeden – światową. A wszystkie są dość świeże, powstały w latach 2010-2011. Sama autorka pokazała się nam też oczywiście dziś jako solistka – na początek i na koniec.

Ogólnie muzyka Agaty Zubel urzeka klarownością formy i wyrafinowaniem treści. Jej niesamowita wyobraźnia dźwiękowa (rozwinięta również dzięki temu, że kompozytorka była kiedyś perkusistką), obycie z elektroniką i umiejętność sprzężenia jej z brzmieniem instrumentalnym, precyzja wypowiedzi – imponują.

Pierwszy utwór, Labirynt, do wiersza Wisławy Szymborskiej, powstał na zamówienie Instytutu Polskiego w Tel-Awiwie. Solistka używa tu Sprechgesangu i rozmaitych efektów, a instrumenty wzmocnione elektronicznie wydają dźwięki czasem zaskakujące. Drugi, Odcienie lodu na klarnet, wiolonczelę i elektronikę, napisany dla muzyków zespołu London Sinfonietta, ma w sobie coś skandynawskiego. Pamiętam taki utwór Heleny Tulve o topnieniu góry lodowej, ale on był z orkiestrą i didgeridoo, u Agaty Zubel zaś są tylko dwa wzmocnione instrumenty, które są w stanie opisać największy lodowiec Islandii – i rzeczywiście w tych brzmieniach jest coś lodowatego i migotliwego. Ulicami ludzkiego miasta (tytuł to fragment cytatu z Miłosza) – to ten utwór, który był wykonany na Warszawskiej Jesieni, ale tu wypadł o wiele efektowniej – muzycy przechadzali się przez salę do sceny w sposób bardziej dobitny, a ich kroki wpisywały się w muzykę; każde wkroczenie muzyka do zespołu odzwierciedlało się głośnym „przywitaniem”. Jak to na ulicach wielkiego miasta, rozegrało się wiele różnorodnych scenek.

Wreszcie, w drugiej części koncertu, prawykonanie Not I według tekstu Samuela Becketta. Rzecz już sama w sobie, jak to u Becketta, jest dość wstrząsająca; autor nie znosił, gdy mu wystawiano jego dzieła cokolwiek zmieniając, więc nie wiem, czy byłby zachwycony, że usta – ukazane na ekranie – są zwielokrotnione i ich ruch nie jest zsynchronizowany z tym, co solistka właśnie wypowiada lub wyśpiewuje (publiczność podzieliła się na tych, których też to denerwowało, i tych, co uznali, że właśnie bardzo dobrze, bo nie było banału), no i czy byłby zadowolony z dodania muzyki. My jednak byliśmy.

Dobrą rękę ma Instytut Adama Mickiewicza, że od pewnego czasu wspiera Agatę. I dobrą rękę mamy w „Polityce”, że przyznaliśmy jej nasz Paszport. Trafiony pod każdym względem.

Dziś już było po europejsku, bez przemów muzyków i mizdrzenia się, po prostu muzyka. Ja tak wolę, ale wiem, że pewnie jestem w mniejszości…